R. 1306 (M. 1890) Aydın Vilayet Salnamesine Göre Saruhan (Manisa) Sancağı ve İdarî Kadrosu

Ege bölgesinin önemli şehirlerinden biri olan Manisa, verimli topraklarıyla tarih boyunca pek çok medeniyetin ilgisini çekmiştir. Osmanlı döneminde Manisa Sancağı, geleceğin Padişahlarına yönetimin öğretildiği yer olması hasebiyle bugün bile “Şehzadeler Şehri” olarak anılmaya devam etmiştir. Şehzadelerin valilikleri ilim ve irfan yuvası olmanın yanında, imar faaliyetleri yönünden de en üst düzeyde nasibini almış günümüz Manisa’sının tarihi kültür mirası, bu yükselme devrinin bir ürünü olmuştur. Şehir, eskiçağlardan beri İç Anadolu’dan kıyılarına ulaşan tarihî yolların kesişme noktasında olmasından dolayı ekonomik yönden gelişme göstermiştir. Tarihi araştırmalarda başvurulacak kaynaklardan tanesi Salnameler olup, bunlar resmî özel olmak üzere iki guruba ayrılmaktadırlar. Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye adıyla düzenli tutulan salnameler; Devlet Salnameleri, Nezaret Salnameleri Vilayet üç bölümde incelenmektedirler. Konumuz dahilinde salnamelerinde, Devleti’ne bağlı vilayetlerin yıllık idari taksimatı teşkilatı, görevli memurları, maarif kurumları, tarihçesi, coğrafi yapısı, eski eserleri, nüfusu, zirai ticari üretimi, gibi konuya verilmiştir. Bu yönüyle vilayet salnameleri, XIX. yüzyılın ortasından itibaren merkez taşra teşkilatı hakkında bilgiler veren değerli ana kaynaklardır. Resmi çalışmamıza konu R. 1306 (1890) yılına ait Aydın Salnamesi ışığında Saruhan idari, sosyal, ekonomik, demografik açılardan ele alınmaya çalışılacaktır. Böylece sonlarında bölgenin genel vaziyeti ortaya çıkarılarak geniş perspektiften yerel incelemesi yapılmış olacaktır.